Instytut Filozofii Informuje

Pierwszy tom „Plotyn. Dzieła wszystkie”

Ukazał się pierwszy tom pracy: „Plotyn. Dzieła wszystkie” (Wydawnictwo Naukowe UIK, Kraków 2023, s. xcvi + 444). Oprócz obszernego wstępu i bibliografii zawiera on tłumaczenia Porfiriusza „Żywot Plotyna”, oraz Plotyna „Traktaty 1–21”. Każde z tych dzieł opatrzone jest licznymi i szczegółowymi przypisami. Redaktorem naukowym tomu jest dr Marcin Podbielski z Katedry Historii Filozofii UIK. Współautorem Wstępu jest dr Adam Pawlak. Tłumaczami są prof. Henryk Podbielski, ks. dr hab. Janusz Lewandowicz, dr hab. Anna Zhyrkova prof. UIK oraz dr Marcin Podbielski. Ponowny przekład dzieła Plotyna na język polski nie ma stanowić alternatywy dla istniejącego tłumaczenia Adama Krokiewicza. Celem jest zapoznanie polskiego czytelnika z Plotynem takim, jakiego ukazały nam wyniki badań historyków filozofii opublikowane w ciągu 60 lat, które minęły od wydania tłumaczenia Adama Krokiewicza. Tłumaczenie opracowane zostało z myślą o czytelniku polskojęzycznym wykształconym filozoficznie, który jednak nie zna języka greckiego.

Monografia dr. Jakuba Prusia o argumentach semantycznych

Ukazała się monografia dr Jakuba Prusia pt. „Argumenty semantyczne. Pojęcie, podział i kryteria oceny” (WN UIK, Kraków 2023, s. 276). Autor bardzo szeroko i wnikliwie przedstawił analizę nowego typu argumentu określonego mianem argumentu semantycznego dołączając liczne przykłady zjawiska oraz kryteria oceny. Zrozumienie istoty „argumentów semantycznych” i zbadanie nadużyć, jakie mogą się w związku z nimi pojawić, to ważny element szeroko rozumianej kultury logicznej. Omówienie takich argumentów na pewno powinno znaleźć się w podręcznikach do logiki czy też opracowaniach dotyczących krytycznego myślenia – jak wskazują recenzenci tomu.

Monografia prof. Adama Jonkisza o logice formalnej i teorii mnogości

Prof. Adam Jonkisz opublikował drugi tom swojej logicznej trylogii. Tym razem to: „Zagadnienia logiki formalnej i ogólnej teorii mnogości” (WN UIK, Kraków 2024, s. 340). Zagadnienia podjęte w rozważaniach są wybrane z logiki formalnej i ogólnej teorii mnogości. Najobszerniej jest omawiany klasyczny rachunek zdań, a zwłaszcza metoda założeniowa. Spośród rachunków zdań nieklasycznych zostały wybrane rachunki logiki wielowartościowej, modalnej (rozumianej wąsko), deontycznej oraz logika intuicjonistyczna i tzw. logiki pośrednie. Również charakterystyka logiki predykatów jest skupiona na rachunkach klasycznych. Teoria wynikania zdań kategorycznych jest najpierw omówiona odrębnie, w sposób przyjęty w sylogistyce, uzupełniony o nowsze metody, po czym teoria ta jest zinterpretowana w rachunku predykatów. W rozdziale poświęconym teorii mnogości są podjęte podstawowe pojęcia rachunku zbiorów i relacji, wybrane zagadnienia teorii liczb kardynalnych, zagadnienia związane z antynomiami klasycznej teorii mnogości oraz ze sposobami ich usuwania. Nowatorstwo publikacji polega nie tylko na nowym układzie definicji i twierdzeń, lecz także na nowych ich sformułowaniach zapisanych w jednolitej notacji (symbolice), opatrzonych komentarzami i przykładami, a często także sposobem uzasadniania twierdzeń (sposobem dowodzenia). Są także w książce merytorycznie nowe propozycje, jak algorytmiczna metoda wyszukiwania zależności definicyjnych między funktorami prawdziwościowymi oraz uproszczone metody sprawdzania poprawności logicznej wnioskowań ze zdaniami kategorycznymi.

Monografia dr. Tymoteusza Mietelskiego o jezuickiej fenomenologii

Warto też wskazać na publikację byłego doktoranta Szkoły Doktorskiej UIK, ks. dr Tymoteusza Mietelskiego, pt. „Koncepcja etyki fenomenologicznej Paola Valoriego. Studium analityczno-krytyczne” (WN UIK, Kraków 2024). Ks. Mietelski napisał doktorat pod kierunkiem dr hab. Piotra Duchlińskiego prof. UIK, obroniony w czerwcu 2023 roku. W książce znajdziemy drobiazgowe omówienie recepcji metody fenomenologicznej w wymiarze historycznym i próby jej udoskonalenia przez włoskiego filozofa, jezuitę, Paolo Valoriego, wskazanie na odmienną analizę doświadczenia moralnego dokonaną przez Valoriego w perspektywie metody zaproponowanej przez Edmunda Husserla, a także krytyczną ocenę całości rozważań Valoriego. Praca precyzyjnie rekonstruuje koncepcję Valoriego, osadzając ją w szerokich kontekstach historycznych i problemowych, a następnie stawia jej krytyczne pytania i szuka jej rysów oryginalności. 

Kraków – Tuluza: sympozjum o fenomenologii tego, co niewidoczne

Międzynarodowe Sympozjum Naukowe: Journée d'études "Phénoménologie de l'inapparent", odbyło się w trybie zdalnym we wtorek, 23 kwietnia br., w godz. 15:00-18:00. W wydarzeniu uczestniczyli prof. Monika Murawska (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie), która wygłosiła referat: L'art de l'inapparent ou une passion frénétique. Quelques remarques en marge du livre "Vers une phénoménologie de l'inapparent" (W stronę fenomenologii niezjawiskowej) de Jacek Migasiński; dr Szczepan Urbaniak SJ (UIK) z referatem: Cinq significations de la phénoménologie de l'inapparent; prof. Dragos Duicu (Uniwersytet w Bukareszcie), który mówił o Le soubassement affectif commun de la perception et de l'entendement, oraz prof. Aldo Bisceglia (Institut Catholique de Toulouse) z wystąpieniem o De l'être au naître : pour une nouvelle phénoménologie de l'inapparent. Po referatach odbyła się dyskusja. Wydarzenie zostało zorganizowane przez dr. Roberta Grzywacza SJ we współpracy z prof. Andreą Bellantonem z Katedry Filozofii Chrześcijańskiej Instytutu Katolickiego w Tuluzie we Francji. Materiał z sympozjum jest do odsłuchania na YouTube UIK. https://www.youtube.com/live/PlJxeKDt4ZA?si=bT3v_DydmUQeLvyl 

Seminarium Naukowe Instytutu Filozofii

W czwartek, 25 kwietnia, odbyło się kolejne Seminarium Naukowe Instytutu Filozofii UIK zorganizowane we współpracy z studenckim Filozoficznym Kołem Naukowym EIDOS. Tym razem wystąpił dr Michał Barcz z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Seminarium skupiło się na książce dra Barcza pt. „Mechanika działań: Filozoficzny spór wokół przyczynowej teorii działania”. Dr. Barcz jest filozofem i wykładowcą akademickim od studiów związany z Wydziałem Filozofii UW. Zajmuje się filozofią umysłu i działania, w szczególności ograniczeniami przyczynowego ujęcia ludzkiej sprawczości, działaniami nieracjonalnymi oraz teorią emocji.

Kolejne dwa spotkania w IFiS PAN: o fenomenologii Boga

W kwietniu dr Robert Grzywacz SJ i dr Szczepan Urbaniak SJ poprowadzili kolejne trzygodzinne spotkania w ramach cyklu „Czytanie: fenomenologia Boga”, zorganizowanego przez Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne oraz Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Pierwsze seminarium skupione było na analizie trzech tekstów Emmanuela Levinasa, a drugie, na studium myśli Jean-Louisa Chrétiena. Cykl seminariów skupiony jest na temacie Boga z perspektywy „teologicznego zwrotu” w fenomenologii francuskiej i w optyce myśli postsekularnej. Terminy, tematy i lista lektur, które będą omawiane podczas kolejnych spotkań: https://filozofuj.eu/czytanie-fenomenologia-boga-spotkanie-seminarium-instytutu-filozofii-i-socjologii-pan-i-polskiego-towarzystwa-fenomenologicznego/

Umowa o współpracy Instytutu Filozofii z krakowskimi liceami

W środę, 10 kwietnia br., w budynku Uniwersytetu miało miejsce podpisanie umowy o współpracy Instytutu Filozofii UIK z Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym Franciszkanów (OFM) w Wieliczce, reprezentowanym przez o. mgr. Piotra Antoniuka OFM, Dyrektora placówki. Podobna umowa została podpisana w piątek, 19 kwietnia, w budynku prowadzonego przez jezuitów Publicznego Liceum Ogólnokształcącego KOSTKA na Kozłówku w Krakowie. Ze strony Liceum umowę przekazał o. Tomasz Nogaj SJ, dyrektor placówki, a ze strony UIK - o. Jacek Poznański SJ, dyrektor Instytutu Filozofii. Celem obydwu umów jest wzbogacenie wiedzy, doświadczeń i kompetencji licealistów w zakresie filozofii, etyki, kultury logicznej i retorycznej, a także promocja Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie i jego akademickiej oferty wśród uczniów. Warto dodać, że pracownicy Instytutu Filozofii organizują i prowadzą zajęcia dla uczniów KOSTKI zarówno w budynku szkoły, jak i w siedzibie Uczelni już trzeci sezon, od 2022 roku.

Wykłady i warsztaty dla szkół w kwietniu

Kwiecień to miesiąc budowania i rozwijania relacji Instytutu Filozofii z licznymi szkołami średnimi. 16 kwietnia w Liceum KOSTKA o Schopenhauerze, Bergsonie, Nietzschem, totalitaryzmie, fenomenologii i egzystencjalizmie mówili dr hab. Jarosław Kucharski oraz dr Szczepan Urbaniak SJ. Natomiast 17 kwietnia te same tematy poruszył dr Robert Grzywacz SJ w Liceum w Nowym Sączu. Pojedyncze zajęcia prowadzone były dla kilku liceów publicznych i prywatnych w Krakowie zgodnie z zgłoszonym zapotrzebowaniem. Zainteresowaniem cieszyły się tematy takie, jak: „Jak wygrać (prawie) każdą dyskusję?”, „Jak nie dać się zmanipulować?”, „Komunikacja bez przemocy. Jak rozmawiać nie krzywdząc siebie nawzajem”, „Jak to jest być postczłowiekiem – biopunk i filozofia”, „Zaklęci w słowach rodziców. O budowaniu zdrowej własnej wartości”.

Grant badawczo-wdrożeniowy dr Ewy Odoj podpisany

28 marca została podpisana umowa na realizację projektu „Krytyczne myślenie, kultura logiczna i edukacja filozoficzno-etyczna jako wyzwania współczesności” realizowanego w ramach konkursu „Nauka dla Społeczeństwa II”. Nr rejestracyjny: NdS-II/SN/0415/2024/01. Kierownikiem projektu jest dr Ewa Odoj. Okres realizacji: 3 lata (od 28 marca do 28 marca 2027). Kwota dofinansowania to 749 424,55 zł.

Projekt ma charakter badawczy oraz wdrożeniowy i jest realizowany przez zespół pracowników naukowo-dydaktycznych, dr hab. Piotra Duchlińskiego prof. UIK, dr hab. Jarosława Kucharskigo, dr Jakuba Prusia, i oczywiście, kierowniczkę, dr Ewę Odoj. Przedmiotem badań z zakresu filozofii jest problematyka krytycznego myślenia i kultury logicznej. Zagadnienie to rozpatrywane będzie z kilku perspektyw: z perspektywy logiki praktycznej (sztuki argumentacji), podmiotowych uwarunkowań krytycznego myślenia, z perspektywy etycznej, epistemologicznej, a także dydaktyczno-wychowawczej. Zadaniem planowanych badań jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak najlepiej wspierać rozwój kompetencji w tym zakresie w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodych ludzi. Z tego względu oprócz badań czysto teoretycznych, projekt nastawiony jest na wypracowanie możliwe najlepszych form wsparcia szeroko rozumianej edukacji w zakresie rozwoju umiejętności i kompetencji krytycznego myślenia, kultury logicznej i refleksji filozoficzno-etycznej.

W ramach projektu zostanie sformułowany i zrealizowany plan szkoleń i warsztatów (oraz niezbędnych materiałów) dotyczących tematu: krytyczne myślenie a sztuka argumentacji („debaty krakoskie”), a także osoby plan dotyczący podmiotowych uwarunkowań myślenia krytycznego. Projekt zakłada też stworzenie atrakcyjnych materiałów edukacyjnych w postaci animacji, zbudowanie i rozwój nowoczesnej strony internetowej projektu, przeprowadzenie szkoleń i otwartych webinarów dla nauczycieli, a także przeprowadzenie warsztatów dla uczniów szkół średnich dotyczących: refleksji filozoficzno-etycznej prowadzonej metodą problemową, „debat krakoskich” oraz zniekształceń poznawczych. Na koniec projektu przewidziana jest organizacja konkursu filozoficzno-logicznego dla uczniów szkół średnich.

Obecnie pracownicy Instytutu Filozofii realizują 9 projektów finansowanych ze środków zewnętrznych. Więcej o filozoficznych projektach naukowych zakończonych i trwających: https://ignatianum.edu.pl/projekty  

Dyskusje w Akademickim Kole Filozoficznym

W kwietniu Koło zorganizowało dwa filozoficzne spotkania z młodzieżą. 12 kwietnia uczniowie i nauczyciele mieli możliwość podyskutować wokół tematu „Co to znaczy kierować się sumieniem?”, który wprowadził dr Robert Grzywacz SJ. Natomiast 26 kwietnia, dr hab. Jacek Surzyn prof. ucz. podjął się eksploracji wątków filozoficznych w poezji i zaproponował warsztat: „Język i istnienie – czy istnieje to, co niewyrażalne? Doświadczenie istnienia i doświadczenie słowa na przykładzie poezji (wiersz pod tytułem „Słowo” Stefana Georga)”. Spotkania niezmiennie cieszą się dużym zainteresowaniem młodych osób.

Spotkanie wykładowców filozofii w uczelniach katolickich

W ramach 66. Tygodnia Filozoficznego na KUL w Lublinie odbyło się doroczne spotkanie Sekcji Filozoficznej Wykładowców Uczelni Katolickich w Polsce. Do Sekcji należą wszyscy pracownicy Instytutu Filozofii. Głównym wydarzeniem spotkania, które odbyło się 24 kwietnia, byłpanel dyskusyjny pt. „Czy duszpasterstwo i ewangelizacja potrzebują dziś filozofii?”, adresowany głównie do chrześcijan zaangażowanych w szerzenie wiary. Udział w panelu wzięli przedstawiciele różnych ośrodków:ks. dr hab. Maciej Bała, prof. UKSW, s. prof. dr hab. Barbara Chyrowicz (KUL),ks. dr hab. Miłosz Hołda (UPJPII),dr hab. Piotr Sikora, prof. UIK (online), ks. bp dr hab. Jacek Grzybowski prof. UKSW, ks. dr hab. Karol Jasiński prof. UWM. Panel prowadził o. dr Jacek Poznański SJ (UIK), który jest zarazem sekretarzem Zarządu Sekcji.

Kwietniowa „Akademia wartości”

W ramach cyklu organizowanego przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką im. H. Kołłątaja w Krakowie oraz Instytut Filozofii UIK, 8 kwietnia wystąpił dr hab. Piotr Duchliński prof. UIK, który wygłosił wykład online pt. „Rola coachingu w przekazywaniu wartości”. Jest to nowe spojrzenie na powiązanie filozofii i praktyki rozwoju osobowego.

Hity lat 70. XX w. w Filozoficznym Kole Filmowym

Kwietniowe spotkania Koła odbyły się 8 i 24 kwietnia na platformie TEAMS. Pierwsze spotkanie było poświęcone dyskusji o filozoficznych wątkach w filmie pt. „Stalker” z 1979 r. w reż. Andreja Tarkovsky’ego, a poprowadził je dr Szczepan Urbaniak SJ. Natomiast przedmiotem filozoficznej dyskusji w drugim terminie był film w reżyserii Miloša Formana, „Lot nad kukułczym gniazdem” (1978).

Obrazem i słowem o krytycznym myśleniu

Dr Jakub Pruś przygotował w maju kolejne odcinki prowadzonych przez siebie cyklów. W serii „Krytyczne Myślenie” na portalu „Filozofuj!” można przeczytać 30. felieton, tym razem o argumentach „a fortiori”, znanych też jako „analogie-tym-bardziej”. Skoro analogie są skuteczne w perswazji, to tym bardziej takie analogie! Porównywać można rzeczy nie tylko podobne – dlaczego mielibyśmy nie zestawiać rzeczy istotnie różnych i na podstawie tej różnicy budować argumentów? https://filozofuj.eu/km-30-skoro-analogie-sa-skuteczne-w-perswazji-to-tym-bardziej-takie-analogie/

Natomiast na vlogu „Logika codzienna” znajdziemy filmik pt. „Ad Hitlerum – pornografia & narkotyki (cz.3)”. Tym razem w materiale pojawia się Adolf Hitler (NSDAP) & Gawkowski (SLD), Korwin-Mikke oraz narkotyki & pornografia, a cała rzecz jest o emocjonalnym ładunku analogii! Porównując możemy nie tylko przepisywać jakąś cechę z jednego obiektu na drugi, ale możemy również wpływać na ładunki emocjonalne, jakie wiązane są z tymi obiektami. Analizie zostają poddane dwa przykłady: jeden (prosty) z polityki: porównanie (autorstwa J. Korwin-Mikkego) polityki SLD do polityki NSDAP oraz drugi porównujący pornografię do narkotyków. Jak oceniać emocjonalne analogie? Odpowiedź można znaleźć na vlogu.  https://youtu.be/Em87NlZWFZs?si=mKDEXp9wuGliV19H

Dr Jakub Pruś rozpoczął staż naukowy w Zagrzebiu

Pracownik Katedry Logiki, Epistemologii i Filozofii Nauki, dr Jakub Pruś, rozpoczął na początku kwietnia trzymiesięczny staż naukowo-dydaktyczny na Wydziale Filozofii i Religioznawstwa Uniwersytetu Zagrzebskiego. Uczelnia przyznała Panu Doktorowi status visiting professor, udostępniła gabinet oraz zasoby naukowe. Dr Pruś współpracuje w badaniach z zakresu logiki praktycznej i retoryki z filozofami z Zagrzebia, czego owocem będą kolejne wysokopunktowane publikacje.